Własną przeszłość, teraźniejszość i przyszłość spostrzegamy w różny, indywidualny sposób. To, czy bardziej skupiamy się na tym, co było, tym co jest, czy na tym co będzie, może znacząco wpływać na nasze życie. Philip Zimbardo i John Boyd („Paradoks czasu”, 2013) wyodrębnili 6 różnym perspektyw spostrzegania czasu. Dwie z nich są przeszłe, dwie teraźniejsze i dwie przyszłe.
Perspektywa przeszła - pozytywna
Osoba patrząca na przeszłość z pozytywnej perspektywyz przyjemnością myśli o swojej przeszłości, lubi wspominać „stare, dobre czasy”, chętnie słucha starych przebojów. Przeszłe wydarzenia w życiu takiej osoby niekoniecznie były obiektywnie pozytywne. Człowiek o perspektywie przeszłej-pozytywnej może po prostu odbierać i interpretować swoje doświadczenia w pozytywny sposób. Może to również oznaczać umiejętność czerpania z trudności czegoś dobrego.
Perspektywa przeszła – negatywna
Przyjęcie przeszłej – negatywnej perspektywy oznacza częste rozmyślanie o bolesnej przeszłości. Człowiek postrzegający swoją przeszłość w perspektywie negatywnej myśli o tym, co powinien był zrobić w swoim życiu inaczej. Negatywne nastawienie do przeszłości może wynikać z rzeczywistej obecności wielu negatywnych doświadczeń lub też negatywną interpretację wydarzeń o obiektywnie łagodnym charakterze.
Perspektywa teraźniejsza – hedonistyczna
Osoba przyjmująca hedonistyczną perspektywę wobec teraźniejszości cieszy się dniem dzisiejszym, skupia na przyjemnościach. Często działa też pod wpływem impulsu, lubi przygody, niekiedy zachowuje się w sposób ryzykowny. Człowiek o perspektywie teraźniejszej – hedonistycznej ma dużo energii i spędza wiele czasu z przyjaciółmi.
Perspektywa teraźniejsza – fatalistyczna
Przyjęcie perspektywy fatalistycznej w odniesieniu do teraźniejszości oznacza kierowanie się zasadą „co ma być, to będzie”. Człowiek, który patrzy na teraźniejszość z perspektywy fatalizmu uważa, że w jego życiu wiele zależy od przeznaczenia, bywa apatyczny, depresyjny, nie ma poczucia osobistego sprawstwa.
Perspektywa przyszłościowa
Osoba przyjmująca perspektywę przyszłościową często planuje, wyznacza sobie cele oraz poszczególne kroki prowadzące do ich osiągnięcia. Często też odmawia sobie natychmiastowej przyjemności, jeśli wiąże się to z późniejszą, większą nagrodą. Człowiek o perspektywie przyszłościowej jest obowiązkowy, konsekwentny, niekiedy skarży się na brak wolnego czasu i przemęczenie.
Perspektywa przyszła – transcendentalna
Przyjęcie transcendentalnej perspektywy wobec przyszłości wiąże się z przekonaniem, że śmierć to jedynie początek nowego życia. Osoba o tej perspektywie jest przekonana, że tylko jej fizycznej ciało umrze. Często bierze udział w nabożeństwach religijnych, kontroluje impulsy, bierze pod uwagę przyszłe konsekwencje swoich działań.
Autorzy tej koncepcji perspektyw wobec czasu stworzyli również kwestionariusz, który mierzy poszczególne perspektywy, a także wyznaczyli idealne wyniki dla każdej z nich.
Do idealnego wyniku w każdej z tych perspektyw można dążyć, gdyż spostrzegania i interpretowanie wydarzeń, które nas spotykają i sposobu w jaki działamy w dużej mierze zależą od nas samych.
Zapraszam do omówienia postaw wobec swojej przeszłości, teraźniejszości i przyszłości podczas psychoterapii.
